10 dagen - 10 landen. Etappe 23: Pan-Europese picknick Hongarije/Oostenrijk
10 dagen - 10 landen
Een reis door Oost-Europa
Etappe 23: Pan-Europese picknick Hongarije/Oostenrijk
Maanden voor de opening van de grenzen in Berlijn op 9 november braken DDR-burgers ter gelegenheid van de pan-Europese picknick op 19 augustus door een grenspoort aan de Hongaars-Oostenrijkse grens bij Sopron. Ze werden gevolgd door verschillende golven van voortvluchtigen. In totaal durfden 700 DDR-burgers die dag de grens over te steken.
De pan-Europese picknick maakte deel uit van de procesketen die leidde tot de val van de Berlijnse muur in 1989. Ook al wordt de werkelijke relevantie ervan vaak overschat, de politieke gebeurtenissen in Hongarije in de jaren vóór 1989 staan centraal in de val van het IJzeren Gordijn en dus ook in het transformatieproces in Oost-Duitsland.
Hongarije was veel liberaler dan bijvoorbeeld de DDR of de ČSSR. West- en Oost-Duitse vakantiegangers ontmoetten elkaar op de stranden van het Balatonmeer. In 1988 gaf het land zijn burgers het zogenaamde wereldpaspoort, waarmee zij vrij internationaal konden reizen. In 1989 werd Hongarije het eerste land van het Warschaupact dat toetrad tot het Vluchtelingenverdrag van Genève. Maanden voor de pan-Europese picknick begon Hongarije met de ontmanteling van het grenshek naar Oostenrijk. Het was gewoon te duur voor de regering om te repareren.
Ondertussen werden democratische fora opgericht. Zij kwamen met het idee van een pan-Europese picknick, een symbolische opening van de grens. Hiermee wilden de oppositieleden testen hoe ver ze konden gaan voordat het Sovjetleger zou ingrijpen. Immers, ondanks alle ontwikkelingen bestond de vrees dat de gebeurtenissen van 1956 zich zouden kunnen herhalen.
Er werden folders uitgedeeld, ook aan DDR-vakantiegangers aan het Balatonmeer. Velen begrepen de boodschap en trokken naar Sopron. Slechts een fractie durfde echter door te breken. Het gevaar was immers nog lang niet geweken. Op 20 augustus 1989 werd de Weimar-architect Kurt-Werner Schulz doodgeschoten toen hij probeerde de grens bij Sopron over te steken. Hij was het laatste slachtoffer van de Koude Oorlog.
Aan de Hongaars-Oostenrijkse grens ontmoeten we Wolfgang Bachkönig. Hij was politieagent voor de Republiek Oostenrijk in 1989 en was getuige van de gebeurtenissen. Op de plaats van de gebeurtenissen meldt hij hoe Hongaren en Oostenrijkers destijds samen hielpen. Het is deze solidariteit en verbondenheid waarop een Europese transformatie - en een Toekomstcentrum in Jena - moet voortbouwen.
Tekst: Tobias Schwessinger & Christian Faludi
Foto's: Christian Faludi
Over de achtergrond van de reis:
https://rathaus.jena.de/de/von-jena-aus-10-laender-10-tagen
