Grootste hervorming in voogdijwet richt zich op meer autonomie

De nieuwe voogdij- en zorgwet issinds 1 januari 2023 van kracht: zij is sterker gericht op autonomie en zelfbeschikking en is de grootste hervorming in het zorgrecht sinds de invoering ervan en de afschaffing van de handelingsonbekwaamheid van meerderjarigen.



Ingrijpende hervorming van de voogdij sinds 1 januari 2023



In de afgelopen 30 jaar zijn er verschillende wijzigingen in de voogdijwet geweest - in 2005 met de VBVG (Wet Voogdij en Voogdijvergoeding), in 2009 met de Wet Levenstestament, in 2014 met de Wet Versterking Voogdijautoriteiten en momenteel met de grote hervorming van de voogdij: daarmee wordt de zelfbeschikking versterkt van volwassenen die door ziekte of handicap hun zaken en dagelijks leven nietzonder hulp kunnen regelen. Zo moet duidelijk worden geregeld of externe zorg daadwerkelijk nodig is of dat in plaats daarvan een vertrouwenspersoon een volmacht moet krijgen. Bovendien heeft de betrokkene recht op medezeggenschap bij de keuze van de verzorger en de woonruimte - een verzorger kan bijvoorbeeld niet willekeurig de flat van de te verzorgen persoon opzeggen.



Tegelijkertijd houdtde hervorming ook een kwaliteitsborging van de professionele zorg in, aangezien de zorgautoriteit nieuwe taken krijgt in het kader van de Wet op de zorgorganisatie: Voor het eerst komt er een landelijke uniforme registratie van professionele voogden, waarmee de voogdijautoriteit wordt belast."Respect en gelijkheid ook tegenover oude, kwetsbare mensen met en zonder handicap is het doel van de grote hervorming - en daar werken we samen aan" ,verklaart sociaal psycholoog Astrid Lindner, hoofd van de zorgautoriteit van de stad Jena en deelnemer van het eerste uur .



Terugblik en actualiteit



In 2022 vierde de zorgautoriteit van de stad Jena haar 30-jarig bestaan. Sinds de voogdijwet in 1992 van kracht werd - en daarmee de geboorte van de landelijke gemeentelijke voogdijinstanties - is er veel veranderd: Voogden bestonden niet meer; in plaats daarvan werd het behoud van het zelfbeschikkingsrecht van de verzorgden belangrijker.

Astrid Lindner en haar team van vier maatschappelijk werkers adviseren mensen met een handicap in moeilijke levens- en beslissingssituaties - met als doel: "We nemen de angst weg en brengen zorg op gang. Centraal staat de wil van de betrokkene en ondersteuning bij onafhankelijke in plaats van representatieve besluitvorming - altijd onder het uitgangspunt: geen zelfbehoud, geen schulden en geen gezondheidsrisico's."

Das Team der Betreuungsbehörde der Stadt Jena (v.l.): Thomas Peuker, Marion Bauer, Torsten Müller, Isabell Kretschmer und Leiterin Astrid Lindner

© Stadt Jena

Ongeveer 1.700 gevallen van zorg in Jena: waaronder steeds meer jonger dan 30 jaar



Het aantal zorggevallen in Jena is al 10 jaar stabiel - momenteel is het ongeveer 1.700; de eerste 20 jaar was er een dynamische stijging. Dit was ook te wijten aan het feit dat te veel voogdijen te snel door de rechtbanken werden uitgesproken, legt Lindner uit. Inmiddels zijn er ook diverse laagdrempelige aanbiedingen voor getroffenen - de zogenaamde zorgmijdende hulp - om het dagelijks leven aan te kunnen. Daarentegen zijn de zaken de afgelopen tien jaar over het geheel genomen complexer en gelaagder geworden.



Hun clientèle bestaat vooral uit geesteszieken en geestelijk, emotioneel en/of lichamelijk gehandicapten die vanaf hun 18e jaar hun zaken niet of slechts gedeeltelijk zelf kunnen regelen - en niet, zoals vaak wordt aangenomen, alleen ouderen. "We zien zelfs een toename bij personen tot 30 jaar. Steeds meer jongeren maken gebruik van onze zorgdiensten; een soortgelijke trend zien we dan pas weer bij de 60-plussers", aldus Lindner.



Iedereen kan zich in het leven in een situatie bevinden waarin hij de steun en het advies van een ander nodig heeft. Een ongeval, het optreden van een ernstige ziekte of de achteruitgang van de geestelijke vermogens kunnen zo'n oorzaak zijn. Toch gaat het dagelijks leven door met alle beslissingen en gevolgen. Dan is het goed om voorzieningen te hebben getroffen. "Wanneer het gewone leven van de ene dag op de andere verandert en de voorbereidingstijd wegvalt, is men zich vaak niet eens bewust van de mogelijkheden en noodzakelijkheden. Dat is het moment waarop wij als autoriteit ondersteuning kunnen bieden", legt Lindner uit, die in juni 2023 met pensioen gaat.



Dit omvat ook uitgebreid advies over de onderwerpen zorgvolmacht, zorgprocedures en levenstestamenten. Zowel aangewezen voogden als particulier aangestelde volmachten krijgen advies en ondersteuning van de voogdij-instantie. Er zijn momenteel 45 professionele voogden en 40 vrijwilligers.



Beoordeling voor voogdij vindt plaats in drie stappen



Het contact met de voogdij komt op verschillende manieren tot stand: Een mogelijkheid is een tip van een ambulante zorgdienst of een intramurale woonvoorziening dat de betrokkene niet langer in staat is zijn of haar zaken zelf te regelen. Particulieren kunnen ook contact opnemen met het gespecialiseerde bureau als zij advies en informatie nodig hebben over vragen over wettelijke voogdij en hoe deze te voorkomen.



De voogdijraad ontvangt een formulier over de aanvraag, waarna drie stappen volgen in de voogdijprocedure:Namens de rechtbank stelt de voogdij-instantie een sociaal rapport op waarin verklaringen worden afgelegd over anamnese, curriculum vitae en ziekteverloop. Hier moet worden verduidelijkt of er al dan niet zorg voor een persoon moet worden vastgesteld. In de volgende stap geeft de rechter een deskundige de opdracht een deskundigenverslag op te stellen waarin de medische voorwaarden voor de benoeming van een voogd voor de betrokkene worden vastgesteld.

Terwijl in het oude recht een deskundigenverslag volstond, bestaat er nu een basisverplichting om een gekwalificeerd sociaal verslag op te stellen. Ten slotte vindt een gerechtelijke hoorzitting plaats, hetzij ter plaatse, hetzij voor de rechter. Een voogdij kan alleen worden ingesteld als de betrokkene daarmee uit vrije wil kan instemmen.