Największa reforma prawa opiekuńczego skupia się na większej autonomii

Od 1 stycznia 2023 r. obowiązuje nowe prawo opiekuńcze i pielęgnacyjne: mocniej stawia na autonomię i samostanowienie i jest największą reformą w prawie opiekuńczym od czasu jego wprowadzenia oraz zniesienia ubezwłasnowolnienia osób pełnoletnich.



Duża reforma kurateli od 1 stycznia 2023 r.



W ciągu ostatnich 30 lat nastąpiło kilka zmian w prawie o opiece - w 2005 roku ustawą o VBVG (ustawa o opiece i wynagrodzeniu dla opiekunów), w 2009 roku ustawą o testamencie życia, w 2014 roku ustawą o wzmocnieniu organów opiekuńczych, a obecnie dużą reformą opieki: wzmacnia ona w ten sposób samostanowienie osób dorosłych, które z powodu choroby lub niepełnosprawności nie mogąbez pomocy kierować swoimi sprawami i codziennym życiem.Na przykład należy jasno uregulować, czy rzeczywiście konieczna jest opieka zewnętrzna, czy też zamiast niej należy wystawić pełnomocnictwo dla osoby prywatnej, godnej zaufania. Ponadto osoba zainteresowana ma prawo do współdecydowania o wyborze opiekuna oraz o miejscu zamieszkania - opiekun nie może np. samowolnie wypowiedzieć mieszkania osobie, którą ma się opiekować.



Reforma stanowi jednocześnie zapewnienie jakości profesjonalnej opieki, w tym sensie, że organ opiekuńczy przejmie nowe zadania w ramach ustawy o organizacji opieki: Po raz pierwszy powstanie ogólnopolska, jednolita rejestracja opiekunów zawodowych, za którą odpowiadać będzie kuratorium."Szacunek i równość także wobec starych, wątłych osób z niepełnosprawnością i bez niej jest celem dużej reformy - i nad tym wspólnie pracujemy" - wyjaśnia psycholog społeczny Astrid Lindner, szefowa urzędu ds. opieki w mieście Jena i uczestniczka od początku .



Retrospektywa i wydarzenia bieżące



W 2022 roku organ opiekuńczy miasta Jeny obchodził 30-lecie istnienia. Od momentu wejścia w życie w 1992 r. ustawy opiekuńczej - a tym samym narodzin ogólnopolskich samorządów opiekuńczych - wiele rzeczy zmieniło się od podstaw: Opiekunowie już nie istnieli, ważniejsze stało się zachowanie prawa do samostanowienia osób objętych opieką.

Astrid Lindner i jej zespół czterech pracowników socjalnych doradzają osobom niepełnosprawnym w trudnych sytuacjach życiowych i decyzyjnych - w celu: "Odbieramy strach i zapewniamy opiekę na drodze. W centrum uwagi znajduje się wola osoby zainteresowanej i wsparcie w samodzielnym, a nie reprezentacyjnym podejmowaniu decyzji - zawsze przy założeniu: brak zagrożenia dla siebie, brak zadłużenia i brak zagrożenia dla zdrowia."

Das Team der Betreuungsbehörde der Stadt Jena (v.l.): Thomas Peuker, Marion Bauer, Torsten Müller, Isabell Kretschmer und Leiterin Astrid Lindner

© Stadt Jena

Około 1.700 przypadków opieki w Jenie: w tym coraz więcej osób poniżej 30 roku życia



Liczba spraw opiekuńczych w Jenie od 10 lat jest stabilna - obecnie wynosi ok. 1700; przez pierwsze 20 lat następował dynamiczny wzrost. Wynikało to również z tego, że zbyt wiele kurateli było zbyt szybko orzekanych przez sądy - tłumaczy Lindner. W międzyczasie pojawiają się też różne niskoprogowe oferty dla osób dotkniętych chorobą - tzw. pomoc w unikaniu opieki - na radzenie sobie w życiu codziennym. Natomiast w ciągu ostatnich dziesięciu lat sprawy stały się ogólnie bardziej złożone i wielowarstwowe.



Ich klientami są przede wszystkim osoby chore psychicznie oraz upośledzone umysłowo, emocjonalnie i/lub fizycznie, które od 18 roku życia nie mogą lub mogą tylko częściowo samodzielnie prowadzić swoich spraw - a nie, jak się często zakłada, tylko seniorzy. "W rzeczywistości możemy nawet zauważyć wzrost u osób do 30 roku życia. Coraz więcej młodszych osób korzysta z naszych usług opiekuńczych; podobny trend obserwujemy potem tylko wśród osób powyżej 60 roku życia" - mówi Lindner.



Każdy może znaleźć się w sytuacji życiowej, w której potrzebuje wsparcia i rady drugiej osoby. Taką przyczyną może być wypadek, pojawienie się poważnej choroby lub spadek sił psychicznych. Mimo to, codzienne życie toczy się dalej ze wszystkimi decyzjami i konsekwencjami. W takim razie dobrze jest mieć przygotowane przepisy. "Kiedy zwykłe życie zmienia się z dnia na dzień, a czas przygotowań mija, często nie jest się nawet świadomym możliwości i konieczności. To jest ten moment, kiedy my jako urząd możemy udzielić wsparcia - tłumaczy Lindner, który w czerwcu 2023 roku przechodzi na emeryturę.



Obejmuje to również kompleksowe doradztwo na temat pełnomocnictwa do spraw opieki zdrowotnej, procedur opieki i testamentów życia. Zarówno wyznaczeni opiekunowie, jak i pełnomocnicy działający na zlecenie prywatne otrzymują porady i wsparcie ze strony urzędu opiekuńczego. Obecnie jest 45 opiekunów zawodowych i 40 wolontariuszy.



Ocena pod kątem opiekuńczości odbywa się w trzech etapach



Kontakt z organem opiekuńczym może nastąpić w różny sposób: jedną z możliwości może być informacja od ambulatorium lub placówki stacjonarnej, że dana osoba nie jest już w stanie samodzielnie prowadzić swoich spraw. Osoby prywatne mogą również skontaktować się z wyspecjalizowaną agencją, jeśli potrzebują porady i informacji na temat kwestii związanych z opieką prawną i jak jej uniknąć.



Sąd opiekuńczy otrzymuje formularz o złożeniu wniosku, po czym następują trzy etapy postępowania opiekuńczego:Na zlecenie sądu organ opiekuńczy sporządza sprawozdanie socjalne, w którym zawarte są oświadczenia dotyczące anamnezy, życiorysu i przebiegu choroby. W tym miejscu należy wyjaśnić, czy należy ustanowić opiekę dla danej osoby, czy też nie. W kolejnym kroku sąd zleca biegłemu sporządzenie ekspertyzy, która ma określić przesłanki medyczne do ustanowienia opiekuna dla danej osoby.

O ile w starej ustawie wystarczała ekspertyza, o tyle dziś istnieje podstawowy obowiązek przygotowania kwalifikowanego raportu społecznego. Na koniec odbywa się rozprawa sądowa na miejscu lub w sądzie. Ubezwłasnowolnienie może być ustanowione tylko wtedy, gdy osoba zainteresowana może wyrazić na to dobrowolną zgodę.